NHỮNG CON SÂU
ĂN CỘT ĐIỆN
Phóng sự điều tra
Để giúp đồng bào các dân tộc thiểu số ở các tỉnh Tây Nguyên đỡ khó khăn vất vả, trong chương trình xoá đói giảm nghèo, Nhà nước ta đã có chủ trương hỗ trợ cho mỗi nhân khẩu 5m2 vải mỗi năm (từ năm 2002) và tỉnh ĐakLak đã hoán đổi số tiền vải ấy thành hệ thống dẫn điện dân dụng từ các tuyến cao thế về tận nhà đồng bào với phương châm: "cho cần câu thay vì cho con cá". Buôn làng rừng núi đã sáng lên ánh điện của văn minh, của tình đời. Nhưng thật đáng buồn, đằng sau những cố gắng của Đảng, của Nhà nước, của chính quyền địa phương và cộng đồng xã hội, những chấm đen sâu mọt rút ruột công trình làm thiệt hại tài sản nhà nước, lµm tổn thương đến tình cảm của người dân và những dấu hiệu không bình thường của các "ông" điện lực ĐakLak cứ rõ dần lên...
"Cắt một lát" trong Dự án 168
Lần theo đường dây nóng của tin báo, chúng tôi về xã Yang Tao (huyện L¨k - ĐakLak) vào một sáng nắng đẹp, núi rừng phủ trắng mây bông. Từ Buôn Mê Thuột theo Quốc lộ 27 khoản 40km, rẽ phải một quãng theo một con đường nhựa khá đẹp vào trung tâm xã, người thợ điện ở vùng này đưa thẳng các nhà báo xuống buôn D'rung.
Đập vào mắt chúng tôi là các cột điện tạm bợ bằng các loại cây gỗ tạp, còng queo, thấp tè và yếu ớt đứng run rẩy đỡ chằng chịt những dây, những chạc. Cứ một qu·ng lại có vài đường "tuyến" như vậy rẽ vào từng nhóm nhà dân. Ông YThun người địa phương cho biết: đường điện của dân đã có từ năm 2002, nhiều nhà đã "sắm" được điện và câu móc hoàn chỉnh bằng tiền riêng của mình. Sau khi có Dự án 168 (đổi vải lấy điện - mµ trong c¸c v¨n b¶n cña §iÖn lùc §akLak vÉn gäi lµ Vèn 168 - p/v), điện lực về bắt cho dân như thế này (ông chỉ vào những cái cọc sắt, trên có xà, có sứ được gắn vào những cọc tre, cọc gỗ, mái tranh, mái tôn...). Còn cột xi măng thì họ bảo bà con phải ra Uỷ ban xã mà chở về, mà tự chôn lấy. Lần theo sự chỉ dẫn của dân làng và các anh thợ điện, chúng tôi gặp khá nhiều cột điện bằng xi măng - loại cao 5,5 mét - chôn hờ hững, mất trật tự bên hàng rào, bên bụi rậm. Không có bất cứ thứ gì được buộc hay bắt lên các cột xi măng này, chúng đứng vô duyên và vô trách nhiệm bên các cột gỗ còng queo yếu đuối đang phải gánh "sứ mệnh" tải dây, tải điện cho dân dùng. Những cái cột gỗ bất đắc dĩ của thời kỳ "quá độ" ấy, thậm chí cũng còn không đủ để cõng các quãng dây nối từ nhà nọ đến nhà kia, vì vậy nhiều bờ rào, cây cối khác được tận dụng để "tải" dây dẫn điện. Nhóm nhà ông YToan, YKhang gồm 6 gia đình không xa nhau lắm có chung một cái cột xi măng. Cột đã được trồng lên ở vị trí gần trung tâm mọi nhà và cũng "trơ gan cùng tuế nguyệt" lâu nay, bởi theo họ, người ta (điện lực) bảo ra trụ sở Uỷ ban mà chở cột về trồng. Theo anh YThế - Bí thư chi đoàn TNCS buôn D'rung, mỗi cột đồng bào phải thuê chở hết 30.000đ, đưa về buôn trồng theo sự chỉ trỏ của thợ điện (?); nhiều nhà như ông MaLênh (Công an ®Þa ph¬ng), YTiêt...thì đến giờ vẫn không có cột xi măng v× không có tiền chở. Việc bắt sứ, bắt xà, bắt dây lên cột, nhiều người dân đồng thanh rằng: họ (điện lực - cơ quan nhận thầu lắp đặt đường điện theo Dự án 168 ở đây) bảo của ai thì tự bắt lấy. Và vì vËy, trõ mét sè mèi ë gÇn trung t©m x·, ë ngoµi ®êng nhùa nhiÒu ngêi dÔ nh×n thÊy, hầu như không ai bắt, nói đúng hơn là không ai dám bắt, dám chuyển đường dây vì cả đời họ có biết điện đóm là gì, họ đâu có dụng cụ để làm, đâu có đồ bảo hiểm chuyên dụng để tránh điện "cắn", và nghe đâu, cấp trên đã có hợp đồng hẳn hoi là "mỗi nhà 2 bóng tuýp 0,6m, 1 bảng điện, mét c«ng t¬... đồng bào chỉ biết bật công tắc mà nghiệm thu". Do không có thợ để lắp nối đường điện, nhiều nhom gia đình chở cột về quẳng bên bụi bên bờ, đẩy sâu vào gầm sàn ngăn phân trâu bò khỏi chảy tràn lan, có hộ chặt làm hai nửa để làm cột giá bơm bên giếng nước... Đi cùng buôn D'rung các thợ điện đếm được... cột (cả số đã trồng, số chưa ai dựng và số hư hỏng).
Tìm về trụ sở xã Yang Tao, Chủ tịch xã Niê BKrông cho các nhà báo biết: Chủ trương đổi vải lấy điện cho dân là quá linh hoạt và đúng đắn, vì không phải ai cũng cần dùng một thứ vải, không phải ai cũng thiếu áo quần, trong khi rất nhiều hộ gia đình không có điều kiện để bắt điện về nhà. Có điện th× sẽ có nhiều thứ nữa. Lấy ngắn nuôi dài, dân rất đồng tình nhưng phải công bằng, sòng phẳng, phải làm đến nơi đến chốn để đảm bảo an toàn cho đường dây, cho người, cho gia súc chứ không phải tạm bợ nh vậy. Ông cũng cho hay là không hề biết việc bên điện lực bắt dân tự chôn cột xi măng, tự bắt lấy đường dây. Ông quả quyết: Yang Tao có 11 buôn với 1400 hộ dân; trừ buôn Đak T©y (45 hộ) chưa có điện, còn tất cả các buôn đều ®· có. Xã lập danh sách và đề nghị gửi lên huyÖn, Chi nhánh điện KrôngANa lo dự toán và thực hiện, tiền thì huyện chuyển từ nguồn vèn 168, vì vậy ông không nắm chính xác là đồng bào có bao nhiêu trong nguồn dự án này. Chủ tịch xã cũng cho biết thêm, mỗi năm đồng bào còn được hỗ trợ 23.500đ tiền điện nữa. ¤ng vç vai t«i: "Mµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®ång bµo ë ®©y ®Òu ph¶i nhê §iÖn lùc Kr«ngAna b¾t d©y ch«n, cäc ®©u. NhiÒu nhµ ®· cã s½n råi, hä kh«ng cÇn n÷a, vËy ph¶i tr¶ l¹i tiÒn v¶i cho d©n chí!"
Theo gợi ý của Chủ tịch Niê BKrông, chúng tôi tìm về UBND huyện L¨k để gặp người của Phòng Kinh tế - Dân tộc và tôn giáo. Qua đồng chí Chánh văn phòng Uỷ ban, ông Bảo - Trưởng dự án 168 của huyện L¨k chối bay chèi biến rằng không bao giờ có chuyện điện lực bắt đồng bào chở cột từ trụ sở xã về buôn để trồng vì đó là trách nhiệm của điện lực. Tuy nhiên ông ta cũng từ chối cả lời đề nghị cung cấp cho chúng tôi cụ thể số tiền mà huyện L¨k đã chi trả (hoặc sẽ phải chi trả) cho điện lực ĐakLak trong dự án 168 ở huyện nói chung, xã Yang Tao nói riêng về công trình điện này. Ông Bảo chỉ ậm ờ hứa hẹn cho qua chuyện là "rồi tôi sẽ... tôi sẽ... "
Nh÷ng thî ®iÖn am hiÓu ®êng t¬ kÏ tãc ë huyÖn L¨k cho chóng t«i mét con sè h¬i cô thÓ: qua 2 ®ît quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®iÖn 168 ë Yang Tao, sè cét ®îc ký thanh to¸n lµ 201 cét, mçi cét trÞ gi¸ 500.000®. Tuy nhiªn ®Õm ®i ®Õm l¹i, hä còng chØ t×m ®îc 120 cét (trong 70 cét ®· trång cã ®Õn 45 cét kh«ng d©y kh«ng xµ vµ 50 cét ¨n ®Êt n»m bïn kh¾p c¸c n¬i). Hä còng qu¶ quyÕt (b»ng v¨n b¶n) r»ng, chØ riªng mét x· nµy th«i, chªnh lÖch gi÷a sè cã thùc vµ sè quyÕt to¸n cña cét, cña d©y dÉn ®· tíi ngãt 200 triÖu ®ång. Con sè ®ã ch¾c kh«ng nhá khi b¹n ®äc biÕt r»ng nã ®· ngèn mÊt 1/4 tæng gi¸ trÞ c«ng tr×nh ®æi v¶i lÊy ®iÖn ë x· nµy. NÕu tÝnh cho c¶ tØnh §akLak víi tæng dù ¸n h¬n 10 tû ®ång th×...
§i t×m mét phÇn sù thËt
B¶ng quyÕt to¸n vËt t cña §iÖn lùc §akLak (M· sè c«ng tr×nh 1123.12.2004 vµ 1127.12.2004) vÒ viÖc nhËn thÇu - l¾p hÖ thèng ®iÖn cho ®ång bµo d©n téc x· Yang Tao - huyÖn L¨k do Chi nh¸nh ®iÖn Kr«ngAna thi c«ng kh¼ng ®Þnh sè liÖu mµ c¸c anh thî ®iÖn ®Þa ph¬ng ph¶n ¶nh lµ chÝnh x¸c. Tuy nhiªn do nhiÒu yÕu tè mµ hä chØ cung cÊp sè lîng cét bª t«ng vµ d©y dÉn ®iÖn, cßn rÊt nhiÒu nh÷ng lo¹i vËt t kh¸c (cã tíi 39 lo¹i cho c«ng tr×nh nµy) th× hä chê ®îi c¬ quan chøc n¨ng ®iÒu tra lµm râ.
Theo b¸o c¸o c¸c c«ng tr×nh nhËn thÇu cña c¸c dù ¸n: vèn WB, vèn 168, vèn DA th«n bu«n c¨n cø c¸ch m¹ng cña Phßng kÕ ho¹ch §iÖn lùc §akLak, chØ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/2005, 8 ®¬n vÞ cña §iÖn lùc §akLak ®· nhËn thi c«ng c¸c c«ng tr×nh ®iÖn trªn ®Þa bµn víi gi¸ trÞ gÇn 13.991.752.012®. HÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh nµy ë vïng s©u, vïng xa chø kh«ng ph¶i "lé thiªn" nh x· Yang Tao n»m ngay bªn quèc lé 27. Mét ®Þa bµn "lé thiªn" vÉn gi¸m "¨n" tr¬ tr¸o nh vËy th× nh÷ng n¬i rõng th¼m s¬ng mê cßn thÊt tho¸t bao nhiªu?
Thùc ra kh«ng ph¶i ®Õn b©y giê, kh«ng ph¶i chØ nh÷ng ngêi d©n bu«n lµng bÞ ¨n chÆn, nh÷ng ngêi thî cã l¬ng t©m míi cung cÊp th«ng tin nhµ thÇu ¨n bít vËt t ®êng ®iÖn. Hµnh vi nµy ®· bÞ néi bé ngµnh ®iÖn phanh phui, d luËn lªn ¸n vµ l·nh ®¹o §iÖn lùc §akLak qu¸ biÕt. Tuy nhiªn, ®Ó r¨n d¹y c¸n bé díi quyÒn, l·nh ®¹o §iÖn lùc §akLak chØ quyÕt ®Þnh xö lý "lçi" cña «ng Hoµng V¨n Dòng - Trëng Chi nh¸nh ®iÖn Kr«ng Ana víi h×nh thøc "khiÓn tr¸ch" v× "chØ ®¹o cÊp díi qu¶n lý vËt t kh«ng ®óng quy ®Þnh"(?) vµ ®iÒu chuyÓn «ng Trëng Chi nh¸nh nµy ®i lµm mét n¬i kh¸c ®Ó tr¸nh giã b·o cña d luËn vµ nh÷ng ngêi ®ång nghiÖp. VËy «ng Dòng ®· vi ph¹m nh÷ng g×? NhiÒu c¸n bé ngµnh ®iÖn ë §ak Lak ®ang rÊt muèn c¸c c¬ quan ®iÒu tra vµo cuéc ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ nh÷ng bª bèi ë ®©y còng nh ë mét sè vÞ l·nh ®¹o cña hä trong c«ng t¸c chØ ®¹o s¶n xuÊt, qu¶n lý nh©n sù, qu¶n lý vËt t ...
Chóng t«i sÏ tiÕp tôc ®¨ng t¶i nh÷ng bøc xóc nµy cña hä tíi b¹n ®äc.
Quang Thanh
¶nh 1: YThÕ, BÝ thư chi ®oµn TNCS bu«n D'rung vµ c¸c b¹n ®ang kÓ téi ®iÖn lùc víi nhµ b¸o.
¶nh 2: Cét ®iÖn dù ¸n vµ cét ®iÖn cña d©n lµng - ai tùa vµo ai?
¶nh 3+4+5: Cét xi m¨ng dù ¸n 168 ®ưîc d©n lµng qu¼ng trong bôi bê..
Bài 2:
Håi ©m bµi b¸o "Nh÷ng con s©u ¨n cét ®iÖn":
ĐIỆN LỰC ĐAKLAK
XÓA DẤU VẾT HIỆN TRƯỜNG
B¸o B¶o vÖ ph¸p luËt sè 78 (339) ra tõ ngµy 29/9 ®Õn 03/10/ 2006 ®¨ng phãng sù ®iÒu tra cña nhãm phãng viªn MiÒn Trung - T©y Nguyªn ph¶n ¸nh vÒ viÖc §iÖn lùc §akak khi nhËn thi c«ng c«ng tr×nh ®iÖn thuéc Dù ¸n 168 (®æi v¶i lÊy ®iÖn cho ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè) t¹i x· Yang Tao (huyÖn Lak tØnh §ak Lak) ®· thiÕu tr¸ch nhiÖm víi nh©n d©n, bít xÐn vËt tư, ngµy c«ng, bá bª mét c«ng tr×nh mang ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn vÊn ®Ò d©n sinh lµm ¶nh hưëng nghiªm träng ®Õn c¸c vÊn ®Ò: ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, v¨n minh vïng s©u vïng xa; chÝnh s¸ch nưíc; lßng tin cña nh©n d©n vµ biÓu hiÖn tham nhòng, vi ph¹m ph¸p luËt.
Sau khi bµi b¸o ®¨ng t¶i, dư luËn c¸n bé vµ nh©n d©n ®Þa phư¬ng rÊt bÊt b×nh víi viÖc lµm thiÕu tr¸ch nhiÖm cña ngµnh ®iÖn §akLak. Chóng t«i ®ưîc biÕt L·nh ®¹o tØnh §ak Lak ®· chØ ®¹o c¸c ban ngµnh vµ ®Þa phương liªn quan vµo cuéc ®Ó t×m sù thËt mµ quÇn chóng nh©n d©n th«ng qua b¸o chÝ, c«ng luËn ph¶n ¸nh. Ngµy 02/10/2006, Gi¸m ®èc §iÖn Lùc §akLak (§L§L) TrÇn Kú S¬n, trong c«ng v¨n sè 4617/CV-§L§L-P3 göi BBT b¸o BVPL ®· thõa nhËn "bÞ bÊt ngê khi ®ưîc b¸o B¶o vÖ ph¸p luËt ®ưa tin" vµ "quyÕt ®Þnh thµnh lËp §oµn thanh tra do ®/c Phã Gi¸m ®èc phô tr¸ch cïng c¸c c¸n bé chøc n¨ng xuèng hiÖn trưêng ®Ó t×m hiÓu, ®èi chiÕu, x¸c ®Þnh vµ ®Ò xuÊt phư¬ng ¸n xö lý..." (lưîc trÝch-p/v).
Tuy nhiªn, sau khi b¸o BVPL ph¸t hµnh vÒ §aK Lak, l·nh ®¹o §L§L lËp tøc ®iÒu gÇn 50 c«ng nh©n do «ng NguyÔn §øc Träng-Phã Gi¸m ®èc §L§L chØ huy, víi ®Çy ®ñ vËt tư, thiÕt bÞ, ®å nghÒ, xe, m¸y... kÐo vÒ x· Yang Tao lµm quÇn quËt c¶ ngµy lÉn ®ªm ®Ó "v¸ vÝu" lçi lÇm víi ®ång bµo vµ che dÊu téi cña m×nh. §©y lµ mét hµnh vi xo¸ dÊu vÕt hiÖn trưêng nh»m ®¸nh lõa dư luËn, che dÊu téi tham nhòng vµ v« tr¸ch nhiÖm bëi c«ng tr×nh nµy ®· ®ưîc nghiÖm thu, thanh quyÕt to¸n tõ ngµy 15/9//2005, c¸ch nay 13 th¸ng. Vµ thËt nùc cưêi, "voi chÕt gi÷a ®êng", c¸c «ng l·nh ®¹o §L§L lµm sao che ®Ëy ®ưîc viÖc lµm sai tr¸i cña m×nh bëi hµng ngµn ngưêi d©n Yang Tao (vµ hµng chôc v¹n ®ång bµo ë c¸c n¬i cã c«ng tr×nh 168, c«ng tr×nh Dù ¸n ®iÖn cho c¸c th«n bu«n vïng c¨n cø c¸ch m¹ng) còng như nh÷ng chøng cø Êy ®· n»m trong m¸y quay, m¸y ¶nh c¸c nhµ b¸o.
Cuéc chiÕn chèng tham nhòng cña toµn §¶ng, toµn d©n ®· chuyÓn sang giai ®o¹n quyÕt liÖt, chóng t«i ®Ò nghÞ c¸c c¬ quan ®iÒu tra téi ph¹m vÒ kinh tÕ, vÒ an ninh vµo cuéc ®Ó lµm râ thùc chÊt sù thÊt tho¸t cña c¸c c«ng tr×nh ®iÖn ë huyÖn Lak còng như c¸c n¬i kh¸c mµ §L§L ®· thi c«ng, lµm râ tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n, tËp thÓ, cña nh÷ng ngưêi dÝnh lÝu ®Õn tiªu cùc nµy ®Ó ®ưa ra trưíc ¸nh s¸ng ph¸p luËt.
Theo ph¶n ¸nh cña mét sè b¹n ®äc th× ë §L§L kh«ng chØ mét c«ng tr×nh ®iÖn ®· nãi mµ nhiÒu vÊn ®Ò như mÊt m¸t tµi s¶n, thanh lý vËt tư thiÕt bÞ, chia ch¸c ®Êt ®ai, ®oµn kÕt néi bé v« cïng phøc t¹p vµ Èn khuÊt. Chóng t«i sÏ tiÕp tôc th«ng tin tíi b¹n ®äc ë c¸c sè b¸o gÇn ®©y.
BVPL giíi thiÖu chïm ¶nh tư liÖu vÒ chiÕn dÞch "xo¸ dÊu vÕt tham nhòng" cña §L§L mµ c¸c CTV võa ghi l¹i ngµy 03/10/2006 t¹i x· Yang Tao
Quang Thanh
